Με αφορμή τα τελευταία φριχτά γεγονότα σχετικά με τους μετανάστες, δημοσιεύουμε κάποιους προβληματισμούς για να συμβάλλουμε στη συζήτηση για το θέμα, χωρίς να αποτελούν αυτοί σε καμία περίπτωση την «τελευταία κουβέντα» επί του κρίσιμου αυτού ζητήματος. Το ζήτημα της μετανάστευσης είναι πολύ σημαντικό και απαιτείται διάλογος και συνεργασία όλων των προοδευτικών δυνάμεων για διατύπωση συγκροτημένων προτάσεων προς την ουσιαστική αντιμετώπισή του. Ιδιαίτερα αυτή την σκοτεινή περίοδο, όπου είδαμε μετά τις καθημερινές επιχειρήσεις «σκούπα», λες και οι άνθρωποι αυτοί είναι σκουπίδια, να ψηφίζονται νομοσχέδια που αντιμετωπίζουν τους μετανάστες ως κακοποιούς και κλείνουν σχεδόν κάθε πόρτα σε όποιον δεν έχει «ελληνικό αίμα». Όπου είδαμε καταυλισμούς προσφύγων να κατεδαφίζονται και να πυρπολούνται στην Πάτρα, μετανάστες να σέρνονται σα ζώα στους δρόμους στη Μανωλάδα και να επιβαρύνονται από πάνω με κατηγορίες για κακουργήματα, και, μόλις τις τελευταίες μέρες, μετανάστες στη Χίο να φορτώνονται με συνοπτικές διαδικασίες σε πλοία με βίαιο τρόπο και άγνωστο προορισμό, χωρίζοντας μάλιστα παιδιά από τις μητέρες τους. Αυτήν την περίοδο λοιπόν ο σοβαρός διάλογος και η συνεργασία στην πράξη κρίνονται αναγκαίες.[1]
Κυρίως στον λεγόμενο «ελευθεριακό χώρο», παρουσιάζονται σχετικά με το θέμα κάποιες προβληματικές θέσεις. Κάποιοι αρνούνται να δεχθούν ότι η μετανάστευση αποτελεί όντως πρόβλημα, τόσο για τους ίδιους τους μετανάστες όσο και για τις χώρες υποδοχής τους. Μοναδική πρόταση και στάση γι’ αυτήν την τάση είναι η προσπάθεια να ανοίξουν εντελώς τα σύνορα και να δοθεί ένα απεριόριστο δικαίωμα μετακίνησης. Κάποιοι άλλοι, αναγνωρίζουν μεν ότι η μετανάστευση αποτελεί πρόβλημα, αλλά ισχυρίζονται ότι δεν μπορεί να επιλυθεί εντός του καπιταλιστικού συστήματος, το οποίο εξάλλου είναι υπεύθυνο για τα ίδια τα κύματα της μετανάστευσης. Έτσι δεν παρουσιάζουν καμία πρόταση, παρά μόνο παραπέμπουν για το θέμα σε μία νέα κοινωνία, ή αναπαράγουν κι αυτοί τις γενικόλογες προτάσεις της παραπάνω τάσης.
Δεν θέλουμε να μηδενίσουμε την προσφορά των παραπάνω δύο τάσεων, θεωρητικά και πρακτικά. Καλοπροαίρετα ωστόσο θέλουμε να κάνουμε κάποιες παρατηρήσεις. Σίγουρα το σύνθημα «κανένας άνθρωπος δεν είναι παράνομος» πρέπει να παραμείνει ως έμβλημα σε κάθε αγώνα υπέρ των μεταναστών. Και σίγουρα για το πρόβλημα της μετανάστευσης όπως εκδηλώνεται στις μέρες μας, ευθύνεται το καπιταλιστικό σύστημα και οτιδήποτε και να γίνει δεν μπορεί να δοθεί οριστική λύση σ’ αυτό όσο συνεχίζουν να υπάρχουν οι αιτίες που σπρώχνουν μαζικά ανθρώπους στη μετανάστευση. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι θα μείνουμε χωρίς προτάσεις για την όσο το δυνατό καλύτερη τροπή στις προσπάθειες για την επίλυση του προβλήματος, τόσο από την πρακτική και ανθρωπιστική, όσο και από την επαναστατική πλευρά. Η αδυναμία ουσιαστικής κατανόησης της μετανάστευσης ως προβλήματος και η απόλυτη έλλειψη ρεαλιστικών προτάσεων, σπρώχνουν την πλειοψηφία του λαού στον χώρο της δεξιάς και της ακροδεξιάς, οι οποίες παρουσιάζουν κάποιες πρακτικές «προτάσεις», όσο απάνθρωπες και ρατσιστικές κι αν είναι.
Η στάση της δεξιάς και της ακροδεξιάς βέβαια επί του θέματος, εκτός από βάρβαρη και ρατσιστική, είναι και κοινωνικά ανεύθυνη. Κανένα κατασταλτικό μέτρο δεν μπορεί να αποτρέψει ολοκληρωτικά τη μετανάστευση ανθρώπων που είναι αποφασισμένοι μέχρι θανάτου, να φύγουν από την πατρίδα τους. Η αντιμετώπισή τους ως κακούργους και η πολιτική των απελάσεων, μπορεί να μειώσει ελάχιστα τον αριθμό τους αλλά, παράλληλα, θα σπρώχνει στην παρανομία όσους καταφέρνουν να εισέλθουν στη χώρα. Αυτό σημαίνει ότι η δεξιά και ακροδεξιά στάση θα οδηγήσει σε ακόμα μεγαλύτερα προβλήματα, τόσο για την οικονομία όσο και για την κοινωνική συνοχή, γεμίζοντας τη χώρα με «λαθραίες» υπάρξεις στα όρια της απόγνωσης, ικανές για κάθε απονενοημένη πράξη.
Τα επιχειρήματα της δεξιάς και ακροδεξιάς είναι λαϊκίστικα και ανυπόστατα. Η εγκληματικότητα αυξάνεται στην Ελλάδα τόσο μεταξύ των αλλοδαπών όσο και μεταξύ των ελλήνων πολιτών και φυσικά αυτή η εξέλιξη συνδέεται κυρίως με την οικονομική κρίση και όχι με τη μετανάστευση. Η οικονομική κρίση και εξαθλίωση γεννά μάλιστα τη μετανάστευση, και όχι το αντίθετο. Από την άλλη, με εξαίρεση ελάχιστους κλάδους, η μετανάστευση δεν συμβάλλει στην αύξηση της ανεργίας, αντιθέτως, θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για ουσιώδη συνεισφορά της μετανάστευσης στην οικονομική ανάπτυξη. Πολλές από τις υποτιθέμενες θέσεις εργασίας που καταλήφθηκαν από τους μετανάστες δεν υπήρχαν πριν έρθουν αυτοί (βαριές εργασίες χωρίς ασφάλιση, συνδικαλισμό, άδειες και με ελάχιστη αμοιβή). Υπάρχει σοβαρός άνθρωπος να πιστέψει ότι για την ανεργία των γιατρών, των καθηγητών και των δασκάλων ευθύνονται οι μετανάστες; Όλοι ισχυρίζονται ότι η χώρα δεν «σηκώνει» άλλους μετανάστες, αλλά σε κανένα βιβλίο οικονομικών δεν υπάρχει το επιχείρημα ότι μία αύξηση του εργατικού δυναμικού οδηγεί αναγκαστικά στην οικονομική παρακμή. Οι ίδιοι φυσικά που γκρινιάζουν για τους μετανάστες δεν λένε τίποτα για τη συγκέντρωση του πλούτου σε λίγα χέρια, που ολοένα αυξάνεται εις βάρος όλων μας, εξαιτίας των καπιταλιστικών θεσμών που ολόψυχα στηρίζουν. Και είναι χαρακτηριστικό της κοινωνικής αμνησίας το γεγονός ότι κάποτε ελληνικές εφημερίδες, δεξιές πολλές φορές, στιγμάτιζαν την εχθρική στάση του γερμανικού κράτους ή των ΗΠΑ απέναντι σε έλληνες μετανάστες. Κι ας αφήσουν τα παραμύθια ότι δήθεν θέλουν να χτυπήσουν μονάχα τη «λαθρομετανάστευση». Κανένας άνθρωπος δεν είναι λαθραίος, και τα ίδια τα νομοσχέδια των δεξιών και ακροδεξιών σήμερα καθιστούν σχεδόν απαγορευτική κάθε άλλη στάση πλην της λαθρομετανάστευσης.
Ας είμαστε όμως ειλικρινείς, οι δεξιές και ακροδεξιές αντιλήψεις είναι κατά βάση ρατσιστικές. Αν ανάμεσα σε μετανάστες που έχουν συλληφθεί, βρισκόταν κάποιος Αφγανός υπήκοος, ο οποίος ωστόσο έχει γονείς έλληνες αλλά ξένη υπηκοότητα, είναι αμφίβολο κατά πόσο θα υποστήριζαν την ίδια σκληρή αντιμετώπιση για αυτόν.
Ωστόσο, το πρόβλημα ιδιαίτερα της κοινωνικής συνοχής δεν λύνεται έτσι απλά με τη νομιμοποίηση όλων των μεταναστών. Η πολιτική ζωή έχει πολλά δικαιώματα και υποχρεώσεις στα οποία μυηθήκαμε όλοι μας. Κανείς δεν «νομιμοποιείται» απλά σε μία πολιτική κοινωνία. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι κοινωνικοποιούμαστε μαθαίνοντας ότι η συμμετοχή μας στην πολιτική ζωή περιλαμβάνει μία σειρά απαιτήσεων προς εμάς.
Η ζωή στους δήμους και τις κοινότητες παρουσιάζει σήμερα κάποια σταθερότητα η οποία επιτρέπει και την πολιτική δράση οργανώσεων με επαναστατικό προσανατολισμό. Ιδιαίτερα στις δυτικές κοινωνίες της «φιλελεύθερης ολιγαρχίας», έχει επιτευχθεί και ένα μίνιμουμ πολιτικών δικαιωμάτων, υπό τη συνεχή απειλή και πράξη αναίρεσής τους από την εξουσία βέβαια, το οποίο διευκολύνει την περαιτέρω πολιτική δράση.
Στόχος μας δεν μπορεί να είναι ένα «περιεκτικό» κράτος το οποίο νομιμοποιεί οποιαδήποτε κουλτούρα και συμπεριφορά, κατά το δοκούν, αρκεί να διατηρείται προστατευμένη η εξουσία του. Οι μετανάστες πρέπει να μυούνται στην πολιτική ζωή, με πλήρη συμμετοχή στα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που αυτή συνεπάγεται. Αυτό ισχύει για όσους θέλουν βέβαια να μείνουν στη χώρα, οι υπόλοιποι θα έπρεπε ελεύθερα να επιτρέπεται να κατευθυνθούν σε άλλες χώρες της επιλογής τους. Αυτό θα συνέβαλε στην επίλυση του προβλήματος του μεγάλου αριθμού μεταναστών σε συγκεκριμένες περιόδους, αλλά φυσικά προϋποθέτει ρήξη με την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Αντί να δίνονται οι οικονομικοί πόροι στα απολίτιστα, ρατσιστικά και κοινωνικά ανεύθυνα μέτρα που σχετίζονται με τις απελάσεις, θα έπρεπε να δίνονται για τη φιλοξενία των μεταναστών και τη φροντίδα για εύρεση αξιοπρεπούς εργασίας με ίσους όρους γι’ αυτούς. Τα μαθήματα ελληνικής γλώσσας θα πρέπει να δίνονται σε όποιον το επιθυμεί από την πρώτη στιγμή, ενώ εκδηλώσεις και δρώμενα καθημερινά που θα φέρνουν κοντά τους μετανάστες με τους κατοίκους είναι αναγκαίες. Οι ιδιαιτερότητες των μεταναστών θα πρέπει να γίνονται απολύτως σεβαστές, στο μέτρο που δεν θίγουν κεκτημένα πολιτικά δικαιώματα της χώρας στην οποία έρχονται. Για παράδειγμα, δεν μπορούμε να δεχόμαστε τη σεξιστική συμπεριφορά εις βάρος ανήλικων κοριτσιών, ακόμα κι αν αυτή υποτίθεται λαμβάνει χώρα με τη «συγκατάθεσή» τους. Για την πολιτική κατάσταση της χώρας οι μετανάστες πρέπει να ενημερώνονται με κάθε δυνατό τρόπο. Μ’ αυτήν την προϋπόθεση, οι μετανάστες θα πρέπει να εντάσσονται σταδιακά πλήρως στην πολιτική ζωή της χώρας και να συμβάλλουν κι αυτοί σε κάθε πλευρά της κοινωνικής ζωής.
—————————————
[1] Το ότι το δίκαιό μας σχετικά με την πολιτική υπηκοότητα συνδέεται σε τέτοιο βαθμό με το, κατά φαντασίαν, ελληνικό «γένος», είναι σημάδι οπισθοδρόμησης ολκής. Ακόμα και σε παιδιά που γεννιούνται στην Ελλάδα αλλά δεν έχουν έλληνες γονείς αρνούμαστε την υπηκοότητα, νομιμοποιώντας την πράξη μας με την εφιαλτική και αντιεπιστημονική επίκληση του «αίματος».