Ένα από τα κεντρικά ζητήματα που θα θιγούν κατά τη διάρκεια της τριμήμερης συνάντησης για την άμεση δημοκρατία που πραγματοποιείται σε λίγες ημέρες στη Θεσσαλονίκη, είναι η υπεράσπιση των κοινωνικών αγαθών. Ο φίλος του ιστολογίου Αθανάσιος Γεωργιλάς συμμετέχει στο διάλογο αυτό με το παρακάτω κείμενο.
Δώσ’ μου ένα ποτήρι νερό!
Διαβάζουμε στο κατά Ιωάννη ευαγγέλιο κεφάλαιο 4 (6-12) ότι ο Ιησούς ζητάει από μια Σαμαρείτιδα να του δώσει να πιει νερό από ένα πηγάδι (φρέαρ), “δός μοι πιεῖν” της λέει. Η γυναίκα του αρνείται και επικαλείται ως δικαιολογία την εχθρότητα των φυλών στις οποίες ανήκουν “ὢν παρ᾿ ἐμοῦ πιεῖν αἰτεῖς – πως εσύ μου ζητάς νερό δεν γνωρίζεις για την έχθρα των μεταξύ μας λαών”. Το νερό όμως ανήκει σε όλους τους ανθρώπους, η ίδια η Σαμαρείτιδα θυμάται ότι το πηγάδι χτίστηκε από τον πρόγονο της Ιακώβ ο οποίος αφού το έφτιαξε “ἔδωκεν ἡμῖν τὸ φρέαρ” – το έδωσε στον κόσμο για να έχουνε νερό οι άνθρωποι και τα ζώα τους. Για την γυναίκα Σαμαρείτιδα το νερό είναι δωρεάν ως πηγαίο και θεμελιώδες κοινωνικό αγαθό αλλά μόνο μέσα στα πλαίσια της κοινότητας που το διαχειρίζεται, στους Σαμαρείτες. Αυτοί είναι οι άνθρωποι που κατοικούν στην Σαμάρεια και σε αυτούς η παράδοση παραχωρεί τη χρήση του νερού, όχι στους άλλους. Ο Ιησούς σπάει τον περιορισμό αυτό (την κοινοτική περίφραξη), το νερό είναι αγαθό πανανθρώπινο και ως τέτοιο υπερβαίνει τους περιορισμούς που μια κοινότητα θέλει να του επιβάλει, λύνει το πρόβλημα του ποιος έχει πρόσβαση στο νερό όταν το εξομοιώνει με κάτι Θεϊκό: “εάν εγνώριζες την δωρεάν, την οποίαν ο Θεός δίδει στους ανθρώπους, και ποιός είναι αυτός που σου λέγει, δος μου να πιώ, συ θα εζητούσες από αυτόν και θα σου έδιδε πηγαίο νερό, που δεν στειρεύει ποτέ”.
Για τον Ιησού λοιπόν το νερό όπως και ο Θεϊκός λόγος προσφέρονται με το ίδιο τρόπο: Δωρεάν ο Θεϊκός λόγος, δωρεάν και το αγαθό του νερού.
Τα αγαθά της φύσης και η “πρωταρχική συσσώρευση”.
Ανάλογη αντίληψη για το νερό θα βρούμε σε όλες τις παγκόσμιες παραδόσεις. Στην ασιατική το νερό προέρχεται μέσω της βροχής η οποία προκαλείται από το ζευγάρωμα των δράκων τα οποία είναι και αυτά όντα “Θεϊκά”. Παρομοίως στην ελληνική αρχαιότητα όλες οι λίμνες και τα ποτάμια ανήκουν στις νύμφες, αλλά και αυτές είναι Θεότητες δεν είναι ιδιοκτήτες. Ο Αλιάκμων και ο Αχελώος είναι Θεοί οι οποίοι καθώς οι άνθρωποι αρχίζουν και διεκδικούν την κυριότητα επί της φύσης και των νερών, τους αντιστέκονται και τους πολεμούν. Αυτό τον πόλεμο του ανθρώπου επί της φύσης εξιστορεί ο μύθος της πάλης που έδωσε, για τα “μάτια” της Δηιάνειρας, ο Ηρακλής με τον Αχελώο, μια μάχη που ο συμβολισμός της ερμηνεύετε ως οι πρώτες προσπάθειες των ανθρώπων να ελέγξουν την κοίτη των νερών του ποταμού (η μάχη με τον Αχελώο) και να κάνουν έτσι τα χωράφια τους γόνιμα (ο γάμος με την Δηιάνειρα). Αλλά ακόμα και αυτή η πρώτη επικυριαρχία του ανθρώπου επάνω στο νερό, στις πηγές, τις λίμνες και τα ποτάμια γίνεται για το κοινό όφελος, για το συλλογικό καλό. Το πηγάδι που δίνεται από τον Ιακώβ και η εκτροπή του Αχελώου από τον Ηρακλή έχουν ως σκοπό να ποτίσουν τους ανθρώπους, τα ζώα και τα χωράφια. Κανείς δεν διεκδικεί δικαιώματα ιδιοκτησίας επάνω στο νερό. Η ανθρώπινη ισχύς επί της φύσης γίνεται με σκοπό την επίτευξη της αυτοσυντήρησης της κοινότητας σε συνάρτηση με την διατήρηση της ίδιας τις φύσης (ως Θεϊκό στοιχείο αφού είτε είναι η ίδια η φύση Θεός είτε δίνεται από τον Θεό) και όχι ως επιβεβαίωση της κυριαρχίας του ανθρώπου επάνω της με την μορφή της ιδιοκτησίας.
Βρισκόμαστε ακόμα στην εποχή της “συλλογικής διαχείρισης των αγαθών”, στην πορεία της ιστορίας αυτή η συνθήκη διαταράσσεται από τους βασιλείς, τους γαιοκτήμονες και τους φεουδάρχες. Στην ταινία “Λόρενς της Αραβίας” μια σκηνή του έργου περιγράφει ένα επεισόδιο που γινόταν για αιώνες ιδιαίτερα εκεί όπου το νερό ήταν σπάνιο όπως στις έρημες περιοχές. Ο βεδουίνος υποδυόμενος από τον Ομάρ Σαρίφ θα σκοτώσει ένα άραβα γιατί ήπιε νερό από ένα πηγάδι που δεν του άνηκε, η αντιπαράθεση μεταξύ του Ιησού και της Σαμαρείτιδας για ένα ποτήρι νερό θα αναβιώσει ξανά, αλλά αυτή τη φορά οι σφαίρες θα πάρουν τη θέση των ευαγγελίων.
Η περίφραξη [1] είναι το απτό αποτέλεσμα της νομικής κατοχύρωσης της ιδιοκτησίας, καταγράφεται από τον Μαρξ ως η στιγμή εμφάνισης του αρχικού κεφαλαίου με την μορφή της υφαρπαγής αυτού που πριν ήταν κοινοτικό και μετατράπηκε σε ιδιοκτησία. Αυτό το αρχικό κεφάλαιο αποτελεί την αφετηρία της καπιταλιστικής παραγωγής. Η λεηλασία του φυσικού πλούτου, των βουνών, των δασών, των νερών, της εργατικής δύναμης, ήταν η γενεσιουργός δύναμη της καπιταλιστικής παραγωγής, “η πρωταρχική συσσώρευση” αυτό δηλαδή που λαμβάνεται από τον καπιταλιστή χωρίς κόστος – το δωρεάν κεφάλαιο. Το συρματόπλεγμα γύρω από ένα λιβάδι με το όπλο στα χέρια του ιδιοκτήτη ήταν μια πρώτη λεηλασία που διέρρηξε τη επαφή του ανθρώπου με την φύση που μέχρι εκείνη την στιγμή ήταν άμεση και χωρίς περιορισμούς. Η ατομική ιδιοκτησία, ως αντίθεση στην κοινωνική, συλλογική ιδιοχρησία, είναι και η πρώτη εμφάνιση του κεφαλαίου με την μορφή οικονομικής δύναμης για την καπιταλιστική παραγωγή. Η συσσώρευση αυτού του πλούτου από δημόσιο κοινό σε ιδιωτικό κεφάλαιο δεν έγινε φυσικά σε καμία περίπτωση με συγκατάβαση ή οικειοθελώς από την μεριά των πολλών. Η βία ήταν πάντα η συνθήκη εκείνη που μετέτρεπε τα δημόσια κοινά σε ιδιωτικό πλούτο. Μια από τις πιο σημαντικές, για την υπόθεση των κοινών, συγκρούσεις στην ιστορία ήταν ο “γερμανικός πόλεμος των αγροτών” 1520-1525. Η εξέγερση των αγροτών της γερμανικής υπαίθρου έκρυβε πίσω από το κάλυμμα του θεολογικού λόγου των ηγετών της Philipp Melanchthon και Thomas Müntzer “περί εξίσωσης των ανθρώπων κάτω από τα μάτια του Θεού”, τη κοινοτική διεκδίκηση των γαιών και των δασών ενάντια στην ιδιοκτησιοποίηση τους από τη μεριά των φεουδαρχών. Σε 3 από τις θέσεις των αιτημάτων τους με το όνομα “προκηρύξεις των 12 άρθρων” Flugschrift der Zwölf Artikel von 1525 των εξεγερμένων αγροτών του Deutscher Bauernkrieg διαφαίνεται η ρητή θέληση και το πάθος για μια ζωή που διεκδικούσε την κοινή κατοχή και χρήση όλων στα: “άγρια θηράματα, τα πουλερικά και τα ψαριά” και την επιστροφή: “Όλων των δασών που άνηκαν προηγούμενα στις κοινότητες …και τώρα οι Herrschaften (γαιοκτήμονες) έχουν αποκλειστικά για αυτούς”. Στη 10η θέση της προκήρυξης ηχεί για πρώτη φορά στην ιστορία το αίτημα των εξεγερμένων για κοινοκτημοσύνη και οικονομική ισότητα: “Έχουν πάρει (η άρχουσα τάξη) τα λιβάδια και αγρούς που ανήκαν στις κοινότητες, μια γη που ήταν για όλους – θέλουμε να τα πάρουμε πίσω” (για πολλούς ο “γερμανικός πόλεμος των αγροτών” είναι η πρώτη σοσιαλιστική εξέγερση με την έννοια της ρητής πρόθεσης για την κοινωνική αλλαγή). Στην διαλεκτική αυτή ένα κοινό νήμα ενώνει τους αγώνες του 1520 με τον «πόλεμο του νερού» του 2000 στην Cochabamba της Βολιβίας και κάθε αγώνα ενάντια στη λεηλασία του δημόσιου κοινού από το κεφάλαιο. Η ληστρική αυτή συμπεριφορά πολύ πριν μεταφερθεί επί του εργάτη επιβλήθηκε πρώτα στην φύση. Από την στιγμή που επέβαλε ο άνθρωπος την ιδιοκτησία στα φυσικά αγαθά, η ιδιοκτησία επί της εργατικής δύναμης ακολούθησε σχεδόν με “φυσικό” τρόπο. Αν δεν αναγνωρίσουμε ως γενεσιουργό δύναμη του καπιταλισμού αυτή την πρωταρχική συσσώρευση επί της φύσης, επί της γης, και του νερού, δεν θα μπορέσουμε ποτέ να απελευθερώσουμε πραγματικά την εργατική δύναμη και τον άνθρωπο από την επικυριαρχία του καπιταλισμού. Οι καπιταλιστικές σχέσεις δεν είναι ζήτημα ποιος κατέχει τα μέσα παραγωγής. Ένα πυρηνικό εργοστάσιο είναι ένα πυρηνικό εργοστάσιο είτε αυτό είναι το Φουκουσίμα είτε είναι το Τσέρνομπιλ. Η ιστορία του 20ου αιώνα αποκάλυψε οριστικά και αμετάκλητα ότι ο πυρήνας της εκμετάλλευσης και της εμπορευματοποίησης δεν αλλάζει με το “να γίνουν οι εργάτες τα αφεντικά”, χρειάζεται να βγούμε έξω από τον πυρήνα της σκέψης που βάζει την φύση στο στόχαστρο της εκμετάλλευσης και της κερδοσκοπίας και αυτό απαιτεί μια ολότελα διαφορετική αντίληψη για τον άνθρωπο και την πολιτική.
Η αριστερά του Κράτους.
Στην διάρκεια της ιστορίας του εργατικού κινήματος η μαρξική κριτική της πολιτικής οικονομίας μετατράπηκε από κριτική σε θρησκεία και από θρησκεία σε συντεχνία. Καταγράφεται τεράστια δυσκολία στο να κατανοηθεί ποια είναι ακριβώς, ή αν υπάρχει, η σχέση της σημερινής αριστεράς τόσο με τον ιστορικό υλισμό, όσο με την ιστορία των σοσιαλδημοκρατών και επαναστατών μαρξιστών, αλλά κυρίως ποία είναι η σχέση της αριστεράς με το “εργατικό κίνημα”. Μία απλή αναδρομή στα στοιχεία αρκεί για να φωτίσει τον οποιοδήποτε ότι στην χώρα μας δεν υπήρξε ποτέ ριζωμένο “βιομηχανικό προλεταριάτο” (σήμερα βρίσκετε στο 19%). Ότι οι πατεράδες μας γεννήθηκαν ως γιοί βοσκών και αγροτών, και ότι τα τελευταία 50 χρόνια προβάλλεται μεθοδικά και αποφασιστικά ο εξανδραποδισμός της ελληνικής υπαίθρου και το ξερίζωμα της από τις παραγωγικές της ρίζες. Από μια κοινωνία όπου η κύρια μερίδα του πληθυσμού ήταν αγροτικής απασχόλησης (60% το 1930 & 20% το 1997) φτάσαμε σήμερα στο 12,4% (Πηγή: Ελληνική Στατιστική Αρχή 2011) και αυτό να παλινδρομεί από τις επιχορηγήσεις των χωματερών και την “εργοστασιακή μονοκαλλιέργεια”. Σε αυτό το περιβάλλον και σε μια διαρκή πορεία αποβιομηχανοποίησης και γενικής απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα των “υπηρεσιών”, οι μόνοι εργαζόμενοι με σταθερή εργασιακή και κυρίως συνδικαλιστική αναφορά είναι αυτοί του κρατικού τομέα (800.000 με την απογραφή). Δεδομένης της κατάστασης δουλοπαροικίας στον ιδιωτικό τομέα το μόνο περιβάλλον που μπορεί ακόμα η αριστερά να αναπτύξει συνδικαλιστική (παραταξιακή) δράση και να ταυτίσει μια κάποια έννοια “εργατικής τάξης” είναι το “δημόσιο”. Όλοι οι εργατικοί αγώνες ιδιαίτερα της επι Μητσοτάκη εποχής των ιδιωτικοποιήσεων και ύστερα, δεν σήμαιναν τίποτα άλλο για το κοινωνικό περιεχόμενο τους από μια μορφή “παζαριού” με την αριστερά στο ρόλο του μεσολαβητή μιας διαιτησίας, που σε περιπτώσεις πήρε και την μορφή βίαιης αντιπαράθεσης, μεταξύ του Κράτους που ξεπουλάει τον εαυτό του σιγά σιγά σε ιδιώτες και τους κρατικούς υπαλλήλους του που χάνουν ολοένα και περισσότερο τα προηγούμενα δικαιώματα που τους είχαν εκχωρηθεί για να του εκχωρούν και αυτοί με την σειρά τους την συναίνεση τους. Για την αριστερά οι δημόσιες υπηρεσίες σημαίνουν περισσότερο “εργαζόμενους στο δημόσιο τομέα” παρά κοινωνικές σχέσεις, ανάγκες και λειτουργίες, οι οποίες ασφυκτιούν κάτω από τον γραφειοκρατικό έλεγχο του κρατικού μηχανισμού. “Δημόσιο” σημαίνει “εξασφάλιση στο μισθό και την εργασία” και όχι αλληλοεπίδραση της κοινωνίας στον έλεγχο των υπηρεσιών και των αναγκών. Εν ολίγοις για την αριστερά “δημόσιο” σημαίνει κρατικό. Στην παραχώρηση της εκπαίδευσης, της υγείας, των λιμανιών, των δρόμων, των δημοσίων χώρων, των τρένων, των απορριμάτων, της ενέργειας και του νερού η θέση της αριστεράς βρίσκεται στο ότι όλα αυτά θα πρέπει να παραμείνουν σε “κρατικό έλεγχο”. Μπροστά στο μετασχηματισμό που ο ίδιος ο καπιταλισμός προκαλεί στην δομή του κράτους αντί η αριστερά να επιδιώξει μια ριζική κοινωνική επανένταξη των νοημάτων περί δημόσιου επιλέγει μια κατ΄ ουσία συντηρητική στάση και μετατρέπεται από φορέας της “επανάστασης” και της “σοσιαλιστικής” κοινωνίας σε υπερασπιστή του “Παπανδρεϊκού έπους” ζητώντας να μείνουν όλα “όπως έχουν”, ξεχνώντας άραγε; ότι αυτό που υπερασπίζεται δεν είναι τίποτα άλλο από το μοντέλο του κρατικού μηχανισμού που λειτουργεί εις βάρος και έχει αποξενωθεί από κάθε έννοια και σχέση με το κοινωνικό σώμα;
Η Δημοκρατία στο Νερό.
Η εταιρία ύδρευσης του νερού στην Θεσσαλονίκη βρίσκεται σε πλώρη αλλαγής καθεστώτος διαχείρισης με ιδιωτικό management. Σύντομα το 40% πρόκειται να πουληθεί για 70 εκατομμύρια ευρώ όσα είναι περίπου τα κέρδη της εταιρίας σε μια πενταετία μόνο.
Η κρίση είτε ως κρίση υπερσυσσώρευσης είτε ως κρίση χρέους βρήκε ως αφορμή και όχι ως λύση του προβλήματος την ευκαιρία να δημιουργήσει άλλη μια πηγή “πρωταρχικής συσσώρευσης”. Αυτό που είναι δωρεάν θα πρέπει να πουληθεί. Από την στιγμή που ο καταναλωτισμός υποχωρεί ως αποτέλεσμα της υποβάθμισης της οικονομικής αξίας της εργασίας, άλλες ανάγκες για εμπόρευμα θα πρέπει είτε να ανακαλυφθούν, είτε να αξιοποιηθούν. Αν στο παρελθόν ο Φορντισμός/Κεϋνσιανισμός κοινωνικοποίησε το εργοστάσιο έξω από την παραγωγή και μετέτρεψε τον εργάτη σε καταναλωτή φορτώνοντας τον με άχρηστα αντικείμενα και βαφτίζοντας τα ανάγκη (έχουμε όλοι μας ανάγκη από ένα ή και δύο κινητά τηλέφωνα) σήμερα που οι εργάτες θα σπανίζουν όλο και περισσότερο, ως λύση στην κρίση κατανάλωσης προβάλετε η εμπορευματοποίηση των βασικών ανθρώπινων αναγκών. Σε μία κοινωνία με μέσο μισθό το επίδομα ανεργίας οι προσφορές της αγοράς θα πρέπει να προσαρμοστούν ανάλογα με τις δυνατότητες και ανάγκες των
περισσοτέρων. Και τι πιο αντιπροσωπευτική ανάγκη για να ενσωματωθεί στην λογική της αγοράς από το νερό που αποτελεί το 75% του σώματος μας; Ο καπιταλισμός θρασύς, βίαιος και ληστρικός όπως πάντα υποκλέπτει αυτό που πριν 40 με 50 χρόνια θα ήταν αδιανόητο να θεωρηθεί ότι μπορεί να αποτελεί ιδιοκτησία. Όχι ότι το κράτος δεν είχε ήδη περιφράξει αυτό το αγαθό, απλά ο συμβιβασμός μεταξύ κράτους και κοινωνίας με την υπογραφή του Κευνς κρατούσε το νερό έξω από τα πλαίσια των αγορών[2]. Το πρόσχημα για αυτή την υφαρπαγή έχει ήδη σκηνοθετηθεί πατώντας στο σενάριο μέσα από τα υπαρκτά περιβαλλοντολογικά προβλήματα που ο ίδιος ο καπιταλισμός δημιούργησε. Σε αυτό το σημείο παρακολουθούμε την δεξιοτεχνική ικανότητα του καπιταλισμού να “μετατρέπει την κρίση σε ευκαιρία” ή αλλιώς να κάνει σε κέρδος την ζημιά. Η οικολογική και κλιματολογική καταστροφή του πλανήτη θα προκαλέσει στο άμεσο μέλλον λειψυδρία στο μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού της γης. Το νερό σπανίζει και δεν θα πρέπει να κατασπαταληθεί αφειδώς όπως γινότανε μέχρι τώρα. Η εποχή που το νερό ήταν “δώρο Θεού” έχει απέλθει. Από εδώ και πέρα ο Ιησούς θα πρέπει να πληρώνει προκαταβολικά τη νέα Σαμαρείτιδα για να πιει από το πηγάδι του Ιακώβ. Ως νέο είδος προς εξαφάνιση θα πρέπει να διαφυλαχτεί και τον ρόλο του προστάτη των αναλαμβάνουν για λογαριασμό μας οι πολυεθνικές τύπου Nestle[3], Coca Cola και οι ιδιωτικές εταιρίες ύδρευσης Suez και Veolia και προστατεύουν το νερό ταράζοντας μας τον…λογαριασμό.
Αλλά ο οικονομικός έλεγχος του νερού αποτελεί ίσως το πιο μικρό κομμάτι της σημασίας που έχει η ιδιοκτησιοποίηση του νερού. Μπορεί η ακριβή τιμολογιακή πολιτική να είναι ένα από τα άμεσα και πιο απτά αποτελέσματα της εταιρικότητας της διαχείρισης των νερών και των πηγών τους αλλά αυτό που στην ουσία διακυβεύεται είναι ο αγώνας για τον έλεγχο επάνω στον άνθρωπο. Αυτός που ελέγχει το νερό ελέγχει και την ίδια την ζωή. Η εξουσία των πολυεθνικών εξυψώνεται στο πιο υψηλό επίπεδο της βιοπολιτικής φαντασίας. Αυτό που θεοποιείται από εδώ και στο εξής δεν είναι το αγαθό του νερού αλλά η αγορά. Η διαφήμιση αναλαμβάνει το ρόλο του νέου ιερατείου σε αυτό το μοντέρνο βασίλειο όπου οι πυραμίδες των χρηματιστηρίων ορθώνουν επιβλητικά το ανάστημα των δεικτών των μετοχών τους, χτισμένες επί του πλήθους των σκλάβων – καταναλωτών.
Το πρόβλημα του νερού δεν είναι μόνο πρόβλημα οικονομικό, είναι πρωτίστως πρόβλημα που διαταράσσει την σχέση του ανθρώπου με την κοινότητα του φυσικού του περιβάλλον και αυτό το γνωρίζουν καλύτερα από όλους οι κάτοικοι στην Αραβησσό και την Μεσοχώρα. Αυτό που μέχρι τώρα νομίζαμε ότι ανήκει σε όλους ανατρέπεται. Σήμερα το νερό, οι ακρογιαλιές, αύριο ο ήλιος, ο αέρας μέχρι να φτάσουμε στο πολυπόθητο για τους κυρίαρχους σημείο να έχουν στην κατοχή τους το σώμα μας. Η βιοτεχνολογία, η αξιοποίηση του DNA, τα έμβρυα κατά παραγγελία, οι μεταμοσχεύσεις κι εμφυτεύσεις, η απομόνωση γονιδίων, η γενετική βιομηχανία, θα αποτελέσουν το επόμενο στάδιο εφαρμογής της “πρωταρχικής συσσώρευσης” επάνω στο βιολογικό πεδίο. Για την ώρα η εφαρμογή τους είναι κυρίως περιορισμένη στα εργαστήρια και τις πατέντες χωρίς να έχει μεταφερθεί με την μορφή του εμπορεύματος στο πεδίο της κοινωνικής πραγματικότητας (εκτός από την μικρή προσπάθεια εισαγωγής μεταλλαγμένων στο εμπόριο – αλλά και αυτά συναντούν αρνήσεις ακόμα και από την μεριά κυβερνήσεων, μέχρι ίσως την στιγμή της επόμενης διατροφικής κρίσης όπου τα δεδομένα θα επιτρέπουν το σάρωμα κάθε αντίστασης).
Η ιδιοκτησία είναι σχέση κυρίως εξουσίας και όχι μόνο οικονομική. Αν το κατανοήσουμε αυτό τότε μόνο θα μπορέσουμε να κατανοήσουμε και το γεγονός ότι πίσω από την εμπορευματοποίηση και ιδιοκτησιοποίηση των αγαθών διεξάγεται αέναα η πάλη για τον ελέγχο της εξουσίας από τους ιδιοκτήτες απέναντι στο υποτελές, δυνητικά δημοκρατικό, πλήθος. Ο ταξικός αγώνας αποτελεί κομμάτι και συμπλήρωμα του αγώνα για τα κοινά απέναντι στο ιδιωτικό. Αυτό τον αγώνα μας επαναφέρουν με την πρόταση τους για την εξαγορά του νερού η “Κίνηση 136” [4] εργαζόμενων στην ΕΥΑΘ και πολιτών Θεσσαλονίκης. Η πρόταση αυτή υπερβαίνει τον πυρήνα του μέχρι τώρα παραδοσιακού τρόπου διαμαρτυρίας που ήθελε τους εργαζόμενους σε ρόλο θρηνουσών χηρών για την απώλεια της εργασίας τους από τους κύρηδες – εργοδότες τους, και τους βγάζει από την στείρα και ελεγχόμενη διαμαρτυρία στο στίβο της διεκδίκησης του αυτεξούσιου για την ζωή και την εργασία τους, προτείνοντας την κοινωνικοποίηση της ΕΥΑΘ εδώ και τώρα με την μορφή της αυτοδιαχείρισης. Οι εργαζόμενοι παύουν πια να διεκδικούν την εύνοια ή τον φόβο των εργοδοτών τους, αλλά ζητούν τον ελέγχο στην εργασίας τους.
Στην πρόταση τους αυτή η άμεση δημοκρατία και η φιλοσοφία της λαμβάνει σάρκα και οστά σε παρόντα χρόνο γιατί οι εργαζόμενοι της ΕΥΑΘ λειτουργούν κοινωνικά και όχι συνδικαλιστικά. Υπερβαίνουν τους συντεχνιακούς διαχωρισμούς και δημιουργούν οριζόντιες σχέσεις με τους κατοίκους των πηγών Αραβησσού και τους πολίτες της Θεσσαλονίκης. Η πρόταση αυτή είναι το ίδιο επιθετική στο κεφάλαιο είτε γίνεται με την μορφή εξαγοράς εταιρίας λαϊκής βάσης είτε γίνεται με το περίστροφο στο χέρι. Γιατί; Γιατί γνωρίζουμε ότι: “το κεφάλαιο είναι η επιβολή ενός αλλότριου ελέγχου πάνω στην δική μας δραστηριότητα” με το να επιβάλουμε εμείς την δική μας πραγματικότητα στο κεφάλαιο του περιορίζουμε τον έλεγχο επάνω μας (στην προκειμένη περίπτωση στο νερό) και “διευρύνουμε τον ορίζοντα της αυτονομίας μας…κι αυτό αποτελεί ταξική πάλη, κι αυτό αποτελεί σύγκρουση με το κεφάλαιο”[5]. Για τους εναπομείναντες της ιδεολογίας και όσους επενδύουν στην διαχείριση της κοινωνικής απογοήτευσης για την επανατοποθέτηση του ρόλου τους στην πρωτοπορία του επαναστατικού υποκειμένου είναι λογικό προτάσεις σαν αυτής των εργαζομένων της ΕΥΑΘ να ξενίζουν[6]. Για την αριστερά προφανώς καλός προλετάριος είναι ο υπάκουος στο κόμμα.
Στην ιστορική διαδικασία το περιεχόμενο παραμένει πάντα αναλλοίωτο. Η μορφή όμως ποικίλλει και διαφέρει ανάλογα με τις ιστορικές, πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες, την πολιτιστική και ιδεολογική κουλτούρα της κάθε εποχής. Δεν υπάρχει καμία νομοτελειακή αλήθεια που να δίνει απαντήσεις σε όλα και να μας απαλλάσσει από την ευθύνη της δράσης. Χρέος μας είναι να αναζητούμε σε κάθε ιστορική στιγμή την αλήθεια που της αναλογεί. Ας μην κρυβόμαστε, αν είχαμε την συνείδηση και την δύναμη στα χέρια μας θα επιβάλαμε οι πολλοί την θέληση μας επί του κεφαλαίου. Τα πράγματα όμως είναι προς την αντίθετη κατεύθυνση και η ισχύς είναι με το μέρος των εταιριών. Σε αυτό το παράδοξο η απάντηση βρίσκεται στην ικανότητα της εξουσίας να εξαπάτεί το πλήθος. Η μυθοπλασία της αριστεράς για την “βελτίωση των συνθηκών του καπιταλισμού”, για “την αλλαγή της κυβέρνησης”, και για “την μεγάλη νύχτα της επανάστασης” κοίμισε παρά αφύπνισε την ελληνική κοινωνία. Η πρόταση για την δημιουργία μιας εταιρίας λαϊκής βάσης χρησιμοποιεί δεδομένα μέσα από την αστική τάξη για να την πολεμήσει. Ο Μαρξ έλεγε ότι η αστική τάξη παράγει τους νεκροθάφτες της, πίστευε ότι αυτοί θα είναι οι εργάτες μέσα από την ίδια τη βιομηχανική εξέλιξη. Η νομοτέλεια του όμως αποδείχθηκε η μόνη σίγουρη εξαίρεση από τον κανόνα και περιμένοντας τη τεχνολογία να θάψει τον καπιταλισμό κινδυνεύουμε να θάψει πρώτα τον κόσμο όλο. Χρειάζεται να χρησιμοποιήσουμε κάθε δυνατότητα αυτονομίας και φαντασίας διαθέτουμε και να απαντήσουμε εμείς στα ερωτήματα με τα οποία η πραγματικότητα μας φέρνει αντιμέτωπους.
Μπορούμε να διοικηθούμε μόνοι μας;
Μπορούμε να συνεταιριστούμε με ισότητα από όλους και για όλους;
Μπορούμε να δημιουργήσουμε μια κοινότητα σε μακροεπίπεδο πουνα λειτουργεί και να έχει αποτελέσματα με άμεση δημοκρατία;
Μπορούμε να σταματήσουμε την εμπορευματοποίηση του νερού στον πυρήνα της ουσίας της που είναι η διατήρηση του νερού ως αγαθό κοινής ωφέλειας και όχι ως μέσο κερδοσκοπίας;
Αν η καμπάνια της Κίνησης 136 απαντήσει σε όλα αυτά θετικά το πέρασμα από την αυτοδιαχείριση του νερού της πόλης στην αυτοδιαχείριση της ζωής μας θα είναι ακόμα ένα βήμα πιο κοντά.
Αξίζει να το προσπαθήσουμε, αξίζει να την υποστηρίξουμε.
Γεωργιλάς Αθανάσιος
—————————————————————————————————————-
[1] Πολύ κατατοπιστική περιγραφή για τις περιφράξεις και τον πολιτισμό της ιδιοκτησίας στην περιοδική επιθεώρηση factory – Θεσσαλονίκη κατάληψη Υφανέτ.
[2] Για την άρση του κοινωνικού συμβιβασμού μεταξύ κοινωνίας, κράτους και αγορών δες το κείμενο της άλλης δημοκρατίας : “Αντί Δημοκρατία, εταιρία. Τα κοινωνικά αγαθά ως οι νέες αγορές“.
[3] Δηλώσεις του διευθύνοντος συμβούλου της Nestle για το νερό: “Το νερό είναι η πιο σημαντική πρώτη ύλη στον κόσμο. Είναι ένα ζήτημα αν πρέπει να ιδιωτικοποιήσουμε τη φυσική παροχή νερού για τον κόσμο. Υπάρχουν δυο διαφορετικές γνώμες. Η μία, που θεωρώ εξτρεμιστική εκπροσωπείται από την NGO που θεωρεί το νερό δημόσιο δικαίωμα. Αυτό σημαίνει ότι, ως άνθρωπος πρέπει να έχεις δικαίωμα στο νερό. Αυτή είναι η ακραία λύση. Η άλλη άποψη λέει ότι το νερό είναι τρόφιμο, όπως όλα τ΄ άλλα, και, όπως όλα πρέπει να έχει αγοραστική αξία”.
[4] Με βάση το ιδρυτικό της κείμενο, η «Κίνηση 136» σκοπό έχει:
– την εξαγορά από τους πολίτες του 40% και της διαχείρισης (management) της ΕΥΑΘ.
– τον κοινωνικό έλεγχο του νερού της πόλης
– την δημοκρατική λειτουργία της εταιρείας
– τον μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα της εταιρείας, σε συνδυασμό με την άσκηση κοινωνικής πολιτικής και την προστασία του περιβάλλοντος
[5] “Αναλαμβάνουμε εμείς την πρωτοβουλία, στο μέτρο που είναι δυνατόν, καθορίζουμε εμείς τα ζητήματα που μας απασχολούν. Κάνουμε το κεφάλαιο να ακολουθεί τη δική μας ημερήσια διάταξη, κι έτσι γίνεται φανερό πως η επιθετικότητα προέρχεται από αυτούς, όχι από εμάς. Δεν μπορούμε να είμαστε αυτόνομοι σε μια καπιταλιστική κοινωνία, αλλά μπορούμε να σπρώξουμε τα όρια της αυτονομίας μας όσο γίνεται πιο μακριά. Το κεφάλαιο είναι η άρνηση της αυτονομίας, η αέναα επαναλαμβανόμενη άρνηση του αυτό-προσδιορισμού μας” . Αστικός Ζαπατισμός από το http://eagainst.com/articles/αστικός-ζαπατισμός/ του John Holloway.
[6] Κείμενο της εφημερίδας δρόμος της αριστεράς 18/ 7 / 2011 με τίτλο “ Φυσάει Βοριάς: Λαϊκός καπιταλισμός στην ΕΥΑΘ;”…….Ο φιλελευθερισμός και ο αντικρατισμός της αναρχίας (sic!) και η πίστη στην ατομική ιδιοκτησία κάποιων, δεν αποτελούν άλλοθι για το σχέδιο λαϊκού καπιταλισμού που προωθούν κάποιοι εργαζόμενοι της ΕΥΑΘ “.
